Elektra

Sophokles ve Elektra Sendromu

·         Orijinal Adı: Elektra

·         Yazar: Sophokles

·         Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

·         Baskı Yeri, Baskı Tarihi: İstanbul / Temmuz 2012

·         Baskı Sayısı: 1. Basım

Elektra, Sophokles tarafından yazılmış, babası için yanıp tutuşan bir kızın hikâyesini anlatan unutulmaz bir tiyatrodur. Hikâyede Elektra adlı bu kız, babasının annesi tarafından öldürülmesi üzerine durmaksızın ağlamaktadır. Ağlamaların asıl sebebi tıpta “Elektra Sendromu” olarak adlandırılan hastalıktır. Bu durumdan pek hoşnut olmayan annesi Klytaimnestra, Elektra’ya çeşitli kısıtlamalar getirir ve ağlamasının devam etmesi takdirinde onu uzaklara göndermekle tehdit eder. Annesinin bu davranışları, hastalığın iyice ilerlemesine sebep olur ve Elektra babası için her şeyi yapabilecek duruma gelir. Babasının öcünü almak amacıyla planladığı tek şey, yıllar önce annesinin gazabına uğramaktan son anda kurtardığı ve başka bir bölgede yaşaması için gönderdiği kardeşi Orestes’dir. Sonraları, kardeşinin bir yarışmada kaza geçirip öldüğünü öğrenir. Kız kardeşi Khrysothemis ile yaptıkları planlar suya düşmüştür çünkü son umutları Orestes, onları yalnız bırakmıştır. Babasına çok düşkün olan Elektra, böyle bir yenilgiyi kabullenemeyip annesine saldırmak ister fakat kız kardeşi yapamayacağını düşünür ve izin vermez. Birkaç gün sonra Orestes saraya, Klytaimnestra’yı öldürmek için geri döner. Dönüşü, gizli bir biçimdedir. Kendini kimseye tanıtmaz ve zaten ölü olduğu düşünüldüğünden hiç dikkat çekmez. Üstüne üstlük, yanında Orestes’in küllerini getirdiğini söyler ve rahatça sarayın içerilerine ilerler. İlk geldiğinde kardeşleri de onu tanımamıştır fakat sonra olanları Elektra’ya anlatır ve ardından önce Klytaimnestra’yı, daha sonra da Aigisthos’u öldürür. Böylelikle Elektra ve kardeşleri, babalarının öcünü almış olurlar.

 “Freud, cinsellik ve saldırganlık dürtülerinin

yaşam boyu bireyin kişiliğini

etkilediğini belirtmiş, psikoseksüel gelişim

kuramını geliştirmiştir.” (Senemoğlu, 2010).

Tüm insanların, yaşamı boyunca edindikleri tecrübeler; gelecekte yaptıkları davranışları ve kabul ettikleri düşünceleri etkilemiştir. Bireylerin kişiliğinin oluşmasını etkileyen bir diğer faktör ise “cinsel dürtüler”dir. İstemli veya istemsiz birçok cinsel dürtü, hayatımızı biçimlendirmiş ve biçimlendirmeye de devam etmektedir. Cinsel gelişim süreci, doğduğumuz andan itibaren bizimle birlikte olmuştur ve hiçbir zaman da etkisini yitirmez. Farkında olmasak bile bizi yönlendiren en etkili faktörlerden biridir. Bu nedenle kişilerin cinsel gelişim dönemleri ki bu 3 ile 6 yaş arası olarak saptanmıştır, çok önemli bir zaman dilimidir. Bu yaşlar arasında kişiyi etkileyen sadece ve sadece ailesi ve çevresinde bulunan diğer insanlardır. Küçük kızların babalarına aşırı ilgi duymaları da bu dönemlerde başlar. Böyle bir durumda kız, başka bir erkek arkadaş ile vakit geçirmeli, babasından başka erkekler de olduğunu anlamalıdır. Sophokles’in “Elektra” karakterini yaratırken kullandığı aşırı saldırganlık ve babasına olan aşırı sevgi de cinsel dürtülerin bir örneğidir.

 “Elektra Sendromu, kız çocukların babaya karşı cinsel

yakınlık besleme ve anne tarafından cezalandırılma korkusu

içinde olmaları durumudur.”

(Yeşilyaprak, 2004; Senemoğlu, 2010)

Babalarına karşı normalden fazla bir sevgi gösteren kızların, bu sevgiyi yitirmemek koşuluyla babalarına ulaşamadıklarında “Elektra Sendromu” içerisinde olmaktadırlar. Bu ulaşamama, babanın hayatını kaybetmesi veya kızın babasına olan güveninin kaybolması olarak açıklanabilir.  Ek olarak anneleri tarafından cezalandırılma korkusuna kapıldıklarında durum kaçınılmaz olmaktadır. Sophokles’in kitabındaki başkarakter Elektra da bu sendrom yüzünden günler boyunca ağlamaktadır. Kardeşinden de yardım alamayacağını anlayan Elektra, hırçınlaşmış, tüm saldırganlık iç güdüşünü dışa vurmuştur.

“Ey asil ailelerin kızları!

Acımı avutmak için buraya geldiniz;

Biliyorum, anlıyorum, gözümden

Bir şey kaçmıyor, ama vazgeçmiyorum,

Zavallı babama ağlamaktan kendimi alamıyorum.

Fakat siz ki dostluğuma her türlü

Sevgiyle karşılık verdiniz

Bırakın beni bu deliliğime,

Size yalvarıyorum.” (Elektra, s. 5)

Çocukların, çevrelerinde örnek alabilecekleri bir insan olmalıdır. Bu insan, cinsel ve kişisel gelişimde çok etkilidir. Küçük yaşta başlayan eğitim süreci, aile bireylerinin ve aile içi davranışların yansıması şeklinde gelişmektedir. Bir bireyin düşünce ve davranışlarının şekillenmesinde etkili olacak kişi, görevini herhangi bir nedenle yerine getiremezse, çocuğun psikolojisinde büyük bir yara açılmaktadır. Bu nedenlerden biri, kitabın da konusu olmuş, baba karakterinin ölümüdür. Böyle bir durum sonucunda babaya karşı aşırı bir bağlılık duyan kız çocuk, “Elektra Sendromu” hastası olur. Sophokles’in kitabında da bahsedildiği gibi Elektra sendromu yaşayan kızlar, anneleriyle sürekli tartışma içerisinde bulunmaktadırlar. Bunun en büyük nedenlerinden biri, anneye olan güvenin azalması veya annenin kıza cezalar vermesidir.

“Elektra karmaşalarının başarılı bir şekilde

çözümlenebilmesi için çocuğun aynı cinste

olan ebeveyni ile özdeşim kurarak, onun cinsel

rolünü içselleştirmesi gerekir.”

(Yeşilyaprak, 2004; Senemoğlu, 2010)

            Toparlamak gerekirse, Sophokles ve kitabı Elektra’nın da konu edindiği “Elektra Sendromu”, küçük yaşta kız çocukların babalarına karşı fazla cinsel bir yakınlık hissetmeleri, bunun sonucunda da anne tarafından dışlanarak kendilerini hayattan soyutlamaları olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalığı yenmenin en kolay ve en etkili yolu ise, annenin kızı ile ilgilenmesi ve böylelikle kız ile anne arasında bir bağ oluşturmaktır. Bunun sonucunda da kız, annesinin cinsel rolünü benimseyerek etkin bir kadın olma yönünde ilk adımlarını atacak, “Elektra Sendromu”nun üstesinden gelecektir.

Kaynakça

·         AYDİLEK ÇİFTÇİ, Münire. Öğretmenlerin Ve Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Sahip Anne-Babaların Cinsiyet Rolleri Algısının 60-72 Ay Arası Çocukların Oyuncak Tercihleri Ve Akran Etkileşimleri İle İlişkisinin İncelenmesi Adana: Türkiye Cumhuriyeti Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, 2011: s. 12, 13. < library.cu.edu.trtezler8829.pdf>

·         Sophokles. Elektra: Tiyatro İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Temmuz 2012: s. 5.